ترس دندانپزشکی
ترس دندانپزشکی تنها یک احساس زودگذر نیست؛ پدیده‌ای است عمیق، واقعی و گاه ریشه‌دار که میتواند از دوران کودکی شکل بگیرد و تا بزرگسالی ادامه یابد. این ترس ممکن است به‌صورت اضطراب خفیف پیش از مراجعه بروز کند یا به شکل فوبیای شدید، فرد را سال‌ها از درمان‌های ضروری بازدارد.
یکی از رایج‌ترین نمودهای آن، ترس دندانپزشکی کودکان است؛ احساسی که میتواند از یک تجربه ناخوشایند، برخورد غیرتخصصی یا حتی توضیح اشتباه والدین پیش از مراجعه سرچشمه بگیرد. اگر به‌موقع مدیریت نشود، ممکن است پایه‌های سلامت دهان و دندان کودک را به‌کلی سست کند.
در این مقاله، با نگاهی علمی، بی‌پرده و همراه با راهکارهای کاربردی، به بررسی دقیق ترس دندانپزشکی و به‌ویژه ترس دندانپزشکی کودکان می‌پردازیم.
همچنین با معرفی روش‌های نوین همچون سدیشن (آرام‌بخشی کنترلشده) که امکان درمان بدون درد، استرس و حتی بدون خاطره را فراهم میکند، به شما نشان می‌دهیم که این ترس، هرچند عمیق، کاملاً قابل کنترل است.
اگر شما یا فرزندتان تجربه ناخوشایندی از درمان‌های گذشته دارید یا سال‌هاست درمان را به تعویق انداخته‌اید، این مقاله میتواند نقطهٔ آغازی برای تجربه‌ای متفاوت و بدون اضطراب باشد.
ترس دندانپزشکی
ترس دندانپزشکی چیست و چرا اهمیت دارد؟
ترس دندانپزشکی یا Dental Anxiety نوعی اضطراب بالینی است که با نگرانی، تنش یا ترس شدید در مواجهه با فرایندهای دندانپزشکی همراه است.
در صورت شدت یافتن، این ترس میتواند به اختلالی به نام «فوبیای دندانپزشکی» (Dental Phobia) تبدیل شود. اهمیت این ترس نه‌تنها در پیامدهای روانی، بلکه در اثرات مستقیم آن بر سلامت عمومی بدن است؛ زیرا افراد مبتلا اغلب از مراجعه به دندانپزشک خودداری می‌کنند و در نتیجه، دچار مشکلات دهانی مزمن می‌شوند.
ترس دندانپزشکی چیست؟
ترس دندانپزشکی نوعی اضطراب عمیق و گاه ناتوان‌کننده است که میتواند با علائم جسمی مثل تپش قلب، تعریق یا حتی رفلاکس معده همراه باشد. این ترس اغلب ریشه در تجربه‌های ناخوشایند دوران کودکی دارد و اگر درمان نشود، فرد را سال‌ها از مراجعه به دندانپزشک بازمی‌دارد.
علت های علمی ترس دندانپزشکی
۱. تجربه‌های گذشتهٔ ناخوشایند
مغز انسان توانایی بالایی در ثبت خاطرات همراه با درد یا اضطراب دارد. تجربه‌های دردناک، به‌ویژه در کودکی، ممکن است به‌عنوان الگویی منفی در ذهن ثبت شده و زمینه‌ساز ترس دندانپزشکی در بزرگسالی شود.
۲. ترس از درد یا بی‌حسی ناکامل
یکی از عوامل مهم ترس دندانپزشکی، خاطرهٔ درد ناشی از درمان‌های گذشته یا ترس از ناکارآمدی داروی بی‌حسی است. حتی شنیدن صدای متهٔ دندانپزشکی میتواند برای مغز تداعی‌گر خطر و درد باشد.
۳. حس از‌دست‌دادن کنترل و آسیب‌پذیری
وضعیت خاص نشستن در صندلی دندانپزشکی و اجبار به بی‌حرکتی و بازنگه‌داشتن دهان، میتواند در افراد مضطرب یا مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، موجب تشدید ترس دندانپزشکی شود.
۴. شرم از وضعیت بهداشت دهان و دندان
افرادی که دندان‌های پوسیده، بوی بد دهان یا بهداشت ضعیف دارند، ممکن است از قضاوت دندانپزشک یا کادر درمان بترسند و به همین دلیل، به‌طور ناخودآگاه از درمان فرار کنند.
۵. القائات فرهنگی و رسانه‌ای
تصویرسازی‌های منفی در فیلم‌ها، سریال‌ها و حتی شوخی‌های رایج جامعه، نقش بزرگی در تثبیت ترس دندانپزشکی دارند. در این تصویرها، دندانپزشک اغلب چهره‌ای خشن و دردآور دارد.
عواقب نادیده‌گرفتن ترس دندانپزشکی
به‌تعویق‌افتادن درمان‌های حیاتی
بزرگ‌ترین پیامد ترس دندانپزشکی، تأخیر در دریافت خدمات درمانی است. یک پوسیدگی سطحی در صورت عدم مراجعه، میتواند به عفونت، آبسه یا حتی از‌دست‌دادن دندان منجر شود.
تأثیر منفی بر سلامت عمومی بدن
ارتباط مستقیمی میان سلامت دهان و بیماری‌های سیستمیک مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، عفونت‌های ریوی و حتی آلزایمر وجود دارد. ترس دندانپزشکی به‌طور غیرمستقیم سلامت کل بدن را تهدید میکند.
فشار اقتصادی و روانی
درمان‌های دیرهنگام اغلب پیچیده‌تر، پرهزینه‌تر و زمان‌برتر هستند. این موضوع میتواند فشار مالی، اضطراب و احساس گناه ایجاد کند.
چگونه بفهمیم ترس دندانپزشکی داریم؟
علائم جسمی
- تپش قلب
- تعریق زیاد
- تهوع یا دل‌پیچه
- لرزش عضلات یا بی‌حسی دست‌وپا
علائم روانی
- کابوس شبانه دربارهٔ دندانپزشکی
- اجتناب مکرر از تعیین وقت
- اضطراب بیش‌ازحد هنگام شنیدن صدای ابزار دندانپزشکی
- افکار منفی یا فاجعه‌سازی ذهنی دربارهٔ درمان
راهکارهای مؤثر و علمی برای غلبه بر ترس دندانپزشکی
۱. انتخاب دندانپزشک با رویکرد آرام‌سازی بیمار
دندانپزشکانی که دوره‌های ارتباط با بیمار و مدیریت اضطراب را گذرانده‌اند، برخوردی انسانی، مهربان و همراه با توضیح دارند. انتخاب چنین فردی گام اول و حیاتی در کنترل ترس دندانپزشکی است.
۲. گفت‌وگو و اطلاع‌رسانی قبل از درمان
قبل از نشستن روی صندلی، با دندانپزشک صحبت کنید. آگاهی از مراحل درمان، داروهای مورد استفاده و گزینه‌های بی‌حسی باعث میشود ذهن دچار فاجعه‌سازی نشود.
بیمار مضطرب در مطب دندانپزشکی
۳. بهره‌گیری از تکنیک‌های آرام‌سازی
- تنفس عمیق شکمی
- تکنیک ریلکسیشن پیشرونده عضلانی
- موسیقی آرام‌بخش از طریق هدفون در حین درمان
- رایحه‌درمانی با اسطوخودوس یا بابونه
۴. مداخلات روان‌شناختی
رفتاردرمانی شناختی (CBT) از موفق‌ترین روش‌ها در درمان ترس دندانپزشکی است. این روش به کمک روان‌شناس بالینی قابل اجراست و با شناسایی افکار منفی و جایگزینی آن‌ها با افکار واقع‌گرایانه، موجب کاهش ترس میشود.
۵. دندانپزشکی تحت آرام‌بخشی یا سدیشن
برای موارد شدیدتر ترس دندانپزشکی، می‌توان از آرام‌بخشی خوراکی، استنشاقی (نیتروس اکساید)، وریدی یا حتی بیهوشی عمومی استفاده کرد. این گزینه‌ها فقط با ارزیابی کامل پزشکی قابل انتخاب هستند.
۶. همراهی یک فرد مطمئن
حضور فردی که به او اعتماد دارید، مانند دوست یا عضو خانواده، میتواند ازنظر روانی حس امنیت ایجاد کند.
دندانپزشکی بدون اضطراب با آرام‌بخشی و سدیشن؛ تجربه‌ای متفاوت و ایمن
برای بسیاری از افراد، فقط فکر نشستن روی صندلی دندانپزشکی کافی است تا دچار تپش قلب، اضطراب یا حتی حالت تهوع شوند. خوشبختانه، امروز علم دندانپزشکی راهی کاملاً مؤثر و بیخطر برای حل این مشکل ارائه داده: آرام‌بخشی یا سدیشن.
در دندانپزشکی دکتر کیهان کندری، درمان‌هایی که نیاز به بی‌دردی کامل، بدون استرس و بدون خاطره ناخوشایند دارند، با استفاده از سدیشن عمیق انجام می‌شوند.
این فرآیند تحت نظر مستقیم فوق تخصص بیهوشی، دکتر احمد اقبالی، استاد دانشگاه و یکی از متخصصان برجسته کشور انجام میشود.
حضور همیشگی ایشان از ابتدا تا انتهای درمان، همراه با پایش کامل علائم حیاتی شما از طریق دستگاه‌های پیشرفته، تضمین میکند که کاملاً ایمن، بدون درد و بدون اضطراب مراحل درمانی‌تان را پشت سر بگذارید.
پروسه آرام‌بخشی دقیقاً به این شکل است: شما وارد یک خواب عمیق و کنترلشده می‌شوید. چیزی حس نمی‌کنید، چیزی یادتان نمی‌ماند، و وقتی بیدار می‌شوید، کار دندانپزشکی‌تان تمام شده. کاملاً بدون ترس.
این روش مخصوص کسانی است که:
-
ترس و اضطراب شدید از دندانپزشکی دارند
-
رفلکس تهوع یا گَگ رفلکس بالا دارند
-
درمان‌های طولانی و سنگین نیاز دارند
-
زمان کمی دارند و می‌خواهند تمام کارها در یک جلسه انجام شود
در دندانپزشکی دکتر کیهان کندری، روزانه بین ۳ تا ۵ بیمار با آرام‌بخشی تحت درمان قرار میگیرند. همه‌چیز طبق پروتکل‌های علمی و به‌روز جهانی انجام میشود، با تیمی باتجربه، حرفه‌ای و فوق‌العاده مهربان.
ترس دندانپزشکی در بزرگسالان هنگام معاینه
اگر شما هم جزو افرادی هستید که سال‌ها درمان را به‌تعویق انداخته‌اید یا می‌خواهید همه‌چیز در یک جلسه، بدون درد و بدون ترس انجام شود، این روش دقیقاً برای شما طراحی شده. حتی بهتر از این:
-
مشاوره رایگان داریم
-
شرایط پرداخت اقساطی ۶ تا ۲۴ ماهه فراهم است
-
پاسخ‌گویی کامل از طریق تماس، واتساپ و حتی مشاورهٔ آنلاین
📞 شماره تماس: 09912953885
📍 آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، خیابان عباسپور، توانیر، ساختمان پزشکان ۱۸، طبقه اول
شاید باورش سخت باشد، اما دندانپزشکی میتواند کاملاً بدون استرس و بدون خاطره‌ی بد باشد. کافی است یک‌بار امتحان کنید.
ترس دندانپزشکی در کودکان؛ نیازمند توجه ویژه
کودکان در برابر ترس دندانپزشکی آسیب‌پذیرترند و اگر تجربه‌ای منفی در دوران کودکی شکل بگیرد، اثرات آن تا بزرگسالی باقی می‌ماند.
استفاده از روان‌شناسان کودک، دندانپزشکان متخصص اطفال و فضاسازی مناسب در کلینیک‌ها میتواند ترس دندانپزشکی را به تجربه‌ای مثبت تبدیل کند.
ترس دندانپزشکی کودکان
ترس دندانپزشکی کودکان یکی از شایع‌ترین موانع مراجعه به موقع و مؤثر به دندانپزشک در سنین پایین است. این ترس میتواند از دلایل گوناگونی نشأت بگیرد.
گاهی والدین پیش از مراجعه، با نیت دلسوزانه اما ناآگاهانه، توضیحاتی مبهم یا ترسناک درباره روند درمان به کودک می‌دهند و همین باعث شکلگیری اضطراب اولیه میشود.
در مواردی دیگر، یک تجربه ناخوشایند در گذشته—مثل درد شدید یا رفتار نامناسب از سوی دندانپزشک—باعث تقویت این ترس میشود.
یکی از عوامل مهم دیگر، رفتار غیرتخصصی برخی دندانپزشکان با کودکان است. کودکان به‌هیچ‌وجه نسخه کوچک‌تر بزرگسالان نیستند؛ آن‌ها دنیای روانی پیچیده و منحصربه‌فردی دارند. به همین دلیل، مراجعه به متخصص دندانپزشکی کودکان به‌شدت توصیه میشود.
متخصصان اطفال در کنترل رفتاری کودکان، ایجاد حس اعتماد، و استفاده از تکنیک‌های روان‌شناختی ساده ولی مؤثر، بسیار ماهر هستند و می‌توانند روند درمان را برای کودک تبدیل به تجربه‌ای مثبت و بی‌درد کنند.
در دندانپزشکی دکتر کیهان کندری، تمامی کودکان توسط متخصص دندانپزشکی کودکان ویزیت و درمان می‌شوند. تیم درمانی ما با برخوردی مهربان، آگاه و کاملاً علمی، کودکان را با روش‌هایی غیرتهاجمی، بازی‌محور و مبتنی بر روان‌شناسی کودک، به‌آرامی وارد فرایند درمان میکند. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند ترس دندانپزشکی کودکان در بسیاری از مراجعان به‌مرور از بین برود یا به حداقل برسد.
ترس دندانپزشکی کودکان
ما در این مرکز، علاوه بر محیطی آرام و کودکپسند، مشاوره تلفنی، واتساپی و حتی مشاوره آنلاین حضوری برای والدینی که دغدغه یا سؤالاتی درباره ترس دندانپزشکی کودکان دارند، ارائه می‌دهیم.
📞 شماره تماس: 09912953885
📍 آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، خیابان عباسپور، توانیر، ساختمان پزشکان ۱۸، طبقه اول
اگر فرزندتان دچار ترس دندانپزشکی کودکان است، همین امروز برای مشاوره با ما تماس بگیرید و نخستین گام را برای سلامت دهان و دندان کودک‌تان، بدون ترس و اضطراب بردارید.
تجربه دندانپزشکی بدون درد و استرس؛ پایان ترس همیشگی
برای بسیاری از افراد، ترس دندانپزشکی فقط یک احساس گذرا نیست؛ یک مانع واقعی است. از صدای آزاردهندهٔ مته گرفته تا بی‌حسی موضعی، از نشستن طولانی‌مدت روی صندلی درمان تا تجربه‌های قبلی پر از درد و اضطراب دندانپزشکی—همه‌چیز میتواند این فوبیای دندانپزشکی را شدیدتر کند.
بعضی افراد حتی به مرحله‌ای می‌رسند که سال‌ها از دندانپزشک دوری می‌کنند. چرا؟ چون خاطره‌ای بد، احساس از دست دادن کنترل، رفلکس تهوع شدید (گگ رفلکس) یا ترس از سوزن دندان ذهنشان را پر کرده است. این‌ها نشانه‌های شایع استرس دندانپزشکی هستند.
اما خبر خوب این است: درمان‌های دندانپزشکی امروز دیگر مثل گذشته نیست. در دندانپزشکی دکتر کیهان کندری، با کمک روش‌هایی مانند سدیشن دندانپزشکی (آرام‌بخشی عمیق)، می‌توانید دندانپزشکی بدون درد و بدون استرس را تجربه کنید.
در این روش، بیمار با نظارت کامل تیم درمانی و با حضور مستقیم دکتر احمد اقبالی، فوق تخصص بیهوشی و استاد دانشگاه، وارد خوابی عمیق اما ایمن میشود. این خواب دارویی نه‌تنها بدون خطر است، بلکه باعث میشود هیچ خاطره‌ای از درمان باقی نماند.
این روش به‌ویژه مناسب افرادی‌ست که:
-
دچار ترس از مراجعه به دندانپزشک هستند
-
اضطراب عملکردی یا فوبیای دندان‌درمانی دارند
-
نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت دارند ولی وقت یا تحمل نشستن طولانی روی یونیت را ندارند
-
می‌خواهند همه درمان‌ها در یک جلسه انجام شود
-
از بیهوشی در دندانپزشکی استقبال می‌کنند تا دندانپزشکی برایشان تبدیل به کابوس نشود
در مرکز ما، روزانه بین ۳ تا ۵ بیمار از روش آرام‌بخشی دندانپزشکی استفاده می‌کنند و تمام درمان‌های آن‌ها، از ترمیم تا عصب‌کشی، در آرامش کامل انجام میشود. تمام فرایند تحت مانیتورینگ مداوم است و حتی لحظه‌ای از کنترل خارج نمی‌شود.
دندانپزشکی برای افراد مضطرب نیاز به برخورد ویژه دارد. همین‌جاست که دلسوزی، صبوری و تخصص تیم ما معنا پیدا میکند. اگر شما هم از آن دسته‌اید که تجربه‌ای منفی در گذشته یا حتی کابوس دندانپزشکی در خواب شبانه دارید، این‌بار فرق دارد.
برای راحتی بیشتر شما:
-
مشاوره رایگان به‌صورت حضوری، آنلاین و حتی از طریق واتساپ فراهم است
-
پرداخت اقساطی از ۶ تا ۲۴ ماهه در دسترس است
-
تیمی باتجربه، آگاه و مهربان، همراه همیشگی شما خواهد بود
📞 شماره تماس: 09912953885
📍 آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، خیابان عباسپور، توانیر، ساختمان پزشکان ۱۸، طبقه اول
در نهایت، اگر به دنبال دندانپزشکی بدون استرس، بدون درد و بدون خاطره بد هستید، و می‌خواهید برای همیشه با ترس دندانپزشکی خداحافظی کنید، همین امروز با ما تماس بگیرید.
لبخند سالم، از دل درمان آگاهانه و بدون ترس آغاز میشود.
سوالات متداول درباره ترس دندانپزشکی (FAQ)
۱. ترس از دندانپزشکی طبیعی است یا نیاز به درمان دارد؟
بله، ترس از دندانپزشکی تا حدی طبیعی است. اما اگر این ترس باعث شود درمان‌های ضروری را به تعویق بیندازید یا به‌کلی از دندانپزشک اجتناب کنید، به درمان روان‌شناختی یا رفتاری نیاز دارد. روش‌هایی مانند CBT (درمان شناختی‌رفتاری) بسیار مؤثر هستند.
۲. آیا دندانپزشکی بدون درد واقعاً وجود دارد؟
بله. با پیشرفت علم، دندانپزشکی بدون درد با استفاده از بی‌حسی‌های موضعی پیشرفته، لیزرهای دندانی، و تکنولوژی‌های نوین مانند سدیشن یا آرام‌بخشی امکان‌پذیر شده است. بسیاری از درمان‌ها اکنون بدون درد و ناراحتی انجام می‌شوند.
۳. چرا فقط هنگام دندانپزشکی دچار اضطراب می‌شوم؟
ترس دندانپزشکی معمولاً ترکیبی از اضطراب عملکردی، تجربیات گذشته، و نگرانی از بی‌اختیاری در موقعیت درمانی است. ممکن است شما در سایر شرایط زندگی مشکلی نداشته باشید، اما به دلیل خاطره منفی یا ترس از درد، فقط در این موقعیت دچار اضطراب شوید.
۴. برای کودکانی که از دندانپزشکی می‌ترسند چه باید کرد؟
از دندانپزشکان متخصص کودکان استفاده کنید. آن‌ها با زبان کودکانه، بازی، و تکنیک‌های آرام‌سازی مخصوص کودکان، فضا را امن و قابل‌اعتماد می‌کنند. همچنین، هرگز کودک را از دندانپزشک نترسانید؛ این باعث تقویت ترس در آینده میشود.
۵. آیا می‌توانم در زمان درمان دندانپزشکی آرام‌بخش مصرف کنم؟
بله. بسته به سطح اضطراب شما، دندانپزشک میتواند از آرام‌بخش‌های خوراکی، نیتروس‌اکساید (گاز خنده)، یا آرام‌بخشی وریدی استفاده کند. این روش‌ها به‌ویژه برای کسانی که فوبیای دندانپزشکی دارند، بسیار مؤثر هستند.
۶. ترس از بی‌حسی و سوزن چه راه‌حلی دارد؟
سوزن‌های نوین بسیار نازک هستند و بسیاری از دندانپزشکان از بی‌حسی‌های موضعی قبل از تزریق استفاده می‌کنند. همچنین تکنیک‌های روان‌شناختی مانند پرت‌کردن حواس و تنفس عمیق، شدت ترس را کاهش می‌دهد.
۷. چگونه دندانپزشک خوب برای فردی با ترس دندانپزشکی پیدا کنم؟
به دنبال دندانپزشکی باشید که در مدیریت اضطراب تخصص دارد، به بیمار زمان می‌دهد، ارتباط خوبی برقرار میکند و از تکنولوژی‌های نوین استفاده میکند. بررسی نظرات کاربران در گوگل یا شبکه‌های اجتماعی هم بسیار مفید است.
۸. اگر سال‌ها از دندانپزشک فراری بوده‌ام، الان باید از کجا شروع کنم؟
قدم اول، مراجعه برای مشاوره بدون درمان است. بسیاری از کلینیک‌ها این امکان را دارند. فقط صحبت کنید، محیط را ببینید، و برنامه‌ای تدریجی تنظیم کنید. شروع آهسته و آگاهانه، بهترین راه غلبه بر ترس دندانپزشکی است.
۹. دندانپزشکی با لیزر بهتر است برای افراد ترسو؟
بله. لیزرهای دندانی در بسیاری از درمان‌ها بدون صدا، لرزش و تماس فیزیکی استفاده می‌شوند. این تکنولوژی میتواند ترس دندانپزشکی را به میزان زیادی کاهش دهد، مخصوصاً در کودکان یا افراد حساس به صدا و درد.
۱۰. ترس دندانپزشکی چقدر رایج است؟
بر اساس تحقیقات، بین ۱۰ تا ۲۰ درصد از بزرگسالان درجاتی از ترس دندانپزشکی دارند و حدود ۵ درصد از مردم دچار فوبیای شدید دندانپزشکی هستند. این موضوع بسیار رایج اما کاملاً قابل درمان است.
نتیجه‌گیری علمی و راهگشا
ترس دندانپزشکی، دشمنی نامرئی اما قابل‌مدیریت است. شناخت علل، پذیرش صادقانه آن و بهره‌گیری از راهکارهای علمی، میتواند راه را برای داشتن لبخندی سالم و زندگی با کیفیت‌تر هموار سازد.
اگر از ترس دندانپزشکی رنج می‌برید، امروز بهترین زمان برای برداشتن اولین قدم است؛ قدمی به سوی سلامتی، آرامش و اعتمادبه‌نفس بیشتر.
ترس دندانپزشکی را جدی بگیرید، اما اجازه ندهید زندگی‌تان را محدود کند. ابزار علمی و انسانی لازم برای مقابله با آن در اختیار شماست.
حتماً! برای ارجاع به یک منبع معتبر و علمی در مورد ترس دندانپزشکی کودکان، مقاله زیر از پایگاه PubMed Central (PMC) بسیار مناسب است:
📘 عنوان مقاله:
How Can We Reduce Dental Fear in Children? The Importance of Early Dental Visits
🔗 لینک مستقیم:
👉 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8700154/
🧠 خلاصه‌ای از مقاله:
این مطالعه علمی نشان می‌دهد که سن اولین مراجعه به دندانپزشک و تعداد دفعات ویزیت‌های دندانپزشکی، نقش مهمی در کاهش ترس دندانپزشکی کودکان دارند. به‌طور خاص، یافته‌ها نشان می‌دهند که:
-
هرچه کودک زودتر به دندانپزشک مراجعه کند، احتمال بروز ترس کمتر است.
-
تعداد بیشتر ویزیت‌های مثبت یا خنثی قبل از تجربه‌ای ناخوشایند، میتواند از توسعه ترس جلوگیری کند.
-
مراجعه‌های منظم (مثلاً هر ۶ ماه) به دندانپزشک، به کاهش اضطراب و ترس کمک میکند.
این مقاله به‌ویژه برای والدین، دندانپزشکان کودکان و متخصصان بهداشت دهان و دندان مفید است و میتواند به‌عنوان منبعی معتبر در مقالات یا صفحات وب‌سایت‌های مرتبط با ترس دندانپزشکی کودکان مورد استفاده قرار گیرد.
