مراقبت از دندان‌های کودکان

مراقبت از دندان‌های کودکان، مبحثی مهم برای مادران

یکی از معضلات بسیار مهم، بخصوص در کشورهای جهان سوم پوسیدگی هایی است که در دو سال اول تولد شروع شده و باعث مشکلات بسیار زیادی برای کودک و والدین وی می شود.

این پوسیدگی دندان به سرعت پیشرفت می کنند و در صورت عدم درمان باعث بروز درد و آبسه می گردند. در کشور ما طبق مطالعات انجام یافته در مناطق مختلف شیوع این نوع پوسیدگی ها که در اصطلاح پزشکی به Nursing Caries معروف اند، حدود ۲۰ درصد گزارش شده است.

از مهمترین علل این پوسیدگی ها مصرف شیر (چه شیر مادر و چه شیر خشک) یا مایعات شیرین در فاصله شب تا صبح به هنگام خواب کودک است.

در این فاصله به علت کاهش ترشح بزاق و قرار گرفتن مایعات شیرین بر روی دندان ها در حضور میکروب های پوسیدگی زا، روند پوسیدگی شروع شده و رو به پیشرفت می باشد و تکرار عادت منجر به ایجاد پوسیدگی می گردد.

غالبا اولین پوسیدگی ها روی دندان های شیری عقب پیشرفت می کند. یک روش جهت پیشگیری، قطع مصرف مایعات شیرین و یا شیر از شش ماهگی به بعد در شب یا در صورت عدم امکان قطع شیر، تمیز کردن دهان و دندان ها بعد از مصرف این مایعات می باشد. در صورت بروز پوسیدگی، درمان هر چه سریعتر کودک الزامی است.

فلورایدتراپی؛ یکی از پایه‌های اصلی مراقبت از دندان‌های کودکان

در مسیر مراقبت از دندان‌های کودکان، فلورایدتراپی یکی از مؤثرترین و ایمن‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از پوسیدگی دندان است. این روش شامل استفادهٔ موضعی از فلوراید بر سطح دندان‌هاست که باعث تقویت مینای دندان، مقاومت بیشتر در برابر اسیدهای باکتریایی و بازسازی اولیهٔ پوسیدگی‌های سطحی می‌شود.

در کودکانی که دچار ترس یا اضطراب از درمان‌های دندان‌پزشکی هستند، گاهی فلورایدتراپی می‌تواند بدون نیاز به اقدامات تهاجمی و حتی بدون نیاز به سدیشن (آرام‌بخشی)، به راحتی و با همکاری کودک انجام شود. این موضوع فلورایدتراپی را به گزینه‌ای محبوب در بین والدین و دندان‌پزشکان کودکان تبدیل کرده است.

مطالعات معتبر دندان‌پزشکی نشان داده‌اند که فلورایدتراپی می‌تواند تا ۴۰٪ خطر پوسیدگی دندان در کودکان را کاهش دهد، به‌ویژه در سال‌های ابتدایی رشد که دندان‌های شیری و دائمی در حال شکل‌گیری‌اند.

از چه سنی باید فلورایدتراپی و مراقبت از دندان‌های کودکان را شروع کرد؟

فلورایدتراپی معمولاً از سن ۳ سالگی به بالا قابل انجام است، اما در برخی کودکان با ریسک بالای پوسیدگی، دندان‌پزشک ممکن است از سنین پایین‌تر نیز آن را تجویز کند. زمان شروع به وضعیت دهان، رژیم غذایی، آب مصرفی و سطح بهداشت دهان کودک بستگی دارد.

هر چند وقت یک‌بار باید فلورایدتراپی انجام شود؟

دستورالعمل‌های انجمن دندان‌پزشکی آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که فلورایدتراپی هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار توسط دندان‌پزشک انجام شود. تکرار درمان بستگی به میزان پوسیدگی، تغذیه و سطح فلوراید در آب آشامیدنی دارد.

فلورایدتراپی برای چه کودکانی مفیدتر است؟

این درمان برای تمام کودکان مفید است، اما به‌ویژه برای کودکانی که:

• دندان‌های ضعیف یا لکه‌دار دارند

• سابقهٔ پوسیدگی یا پرکردگی متعدد دارند

• شیرینی زیادی مصرف می‌کنند

• بهداشت دهان‌شان ضعیف است
  بیشترین اثربخشی را دارد.

در کنار مسواک‌زدن منظم، رژیم غذایی مناسب و مراجعهٔ منظم به دندان‌پزشک، فلورایدتراپی به‌عنوان بخشی کلیدی از مراقبت از دندان‌های کودکان نقشی مهم در سلامت دهان ایفا می‌کند. این روش غیرتهاجمی، سریع و بی‌خطر است و پایه‌ای مطمئن برای سلامت دهان و دندان در بزرگسالی می‌سازد.

پیشگیری از پوسیدگی دندان بچه های شیرخوار و مراقبت از دندان‌های کودکان

هیچ گاه در هنگام خواب به کودک شیر ندهید و اگر کودک شما شیشه می خواهد فقط شیشه را از آب پر کنید. شیر، آب میوه و مایعات شیرین حاوی قند می باشند؛ وقتی کودک شما این مایعات را می مکد بخاطر وجود قند در آنها می تواند باعث پوسیدگی دندان کودک شود.

در طول روز به کودک خود شیشه پر از نوشیدنی شیرین را بجای پستانک ندهید تا مدت زمان بیشتری دندان ها با مواد شیرین در تماس باشند.

اگر کودک شما پستانک می مکد، پستانک را به چیز شیرین مثل شکر و عسل آغشته نکنید. درحوالی یک سالگی شما باید به کودک خود آموزش دهید تا به جای شیشه از یک لیوان، برای نوشیدن شیر یا سایر مایعات استفاده کند.

تمیز کردن دندان

پلاک میکروبی که لایه ای چسبنده متشکل از مواد غذایی و میکروب است، می تواند سبب پوسیدگی های دندانی و بیماری های لثه شود. بنابراین برای پیشگیری از این مشکلات کنترل پلاک میکروبی الزامی است.

پذیرفته شده ترین روش کنترل پلاک، برداشت مکانیکی با کاربرد منظم و صحیح مسواک و نخ دندان است، پاک کردن دندان های کودکان کم سن و سال وظیفه والدین آنها است. با وجود اینکه کودک را به مسواک زدن تشویق می کنید حتما تا حدود ٧-٦ سالگی باید به وی کمک کرده دندان های او را به آرامی و به وسیله ی مسواک و نخ دندان های هلالی تمیز کنید.

مراقبت از دندان‌های کودکان؛ از دندان اول تا ویزیت ارتودنسی

مراقبت از دندان‌های کودکان از همان ماه‌های اول زندگی آغاز می‌شود؛ نه زمانی که کودک مدرسه می‌رود یا دندان‌درد بگیرد. در واقع، اولین دندان شیری معمولاً در سن ۶ تا ۱۰ ماهگی از لثه بیرون می‌زند، و دقیقاً از همان زمان باید به بهداشت دهان نوزاد اهمیت داد.

هرچند در این سن نمی‌توان از مسواک معمولی استفاده کرد، اما مسواک انگشتی سیلیکونی که به‌راحتی روی انگشت والدین قرار می‌گیرد، بهترین ابزار برای تمیز کردن دندان‌های تازه‌درآمده و ماساژ لثه است.

اولین ویزیت دندان‌پزشکی کودک باید در یک‌سالگی یا ظرف ۶ ماه پس از رویش اولین دندان شیری انجام شود. این مراجعه زودهنگام نه‌تنها برای ارزیابی سلامت دهان کودک ضروری است، بلکه کمک می‌کند والدین نحوه صحیح مراقبت در خانه را یاد بگیرند و از پوسیدگی‌های زودهنگام پیشگیری کنند.

از نظر بهداشت روزمره، کودکان تا سن ۹ سالگی توانایی کافی برای مسواک‌زدن دقیق و کامل را ندارند. بنابراین تا این سن، مسواک‌زدن باید توسط والدین یا زیر نظارت دقیق آن‌ها انجام شود.

استفاده از خمیر دندان مخصوص کودکان که میزان فلوراید کنترل‌شده‌ای دارد، ضروری است. بعد از سن ۶ سالگی و در صورت بلع‌نکردن خمیر، می‌توان به‌تدریج از خمیر دندان بزرگسالان استفاده کرد، البته با مقدار کم (به اندازهٔ یک نخود).

یکی از اجزای مهم مراقبت از دندان‌های کودکان که اغلب نادیده گرفته می‌شود، استفاده از نخ دندان است. دندان‌های شیری هم در نواحی بین دندانی مستعد تجمع پلاک هستند. به‌محض اینکه دو دندان کنار هم رویش پیدا کردند، باید استفاده از نخ دندان آغاز شود.

اگر نخ‌کشیدن برای کودک دشوار است، می‌توان از نخ دندان‌های کمانی (floss picks) استفاده کرد که کار با آن‌ها برای کودکان و والدین ساده‌تر است.

همچنین، اگر دندان‌های کودک به‌صورت فشرده یا نامرتب درآمده یا فک بالا و پایین به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند، لازم است که در سن ۹ سالگی حتماً توسط متخصص ارتودنسی ویزیت شود.

این ارزیابی زودهنگام به تشخیص مشکلات فکی یا دندانی کمک می‌کند و اگر نیاز به درمان ارتودنسی باشد، در بهترین زمان ممکن آغاز می‌شود.

مسواک

با رویش اولین دندان شیری، دندان و بافت های اطراف را با گاز مرطوب یا مسواک نرم کوچک (مسواک انگشتی) تمیز کنید. پس از دو سالگی از خمیر دندان فلوراید دار به میزان بسیار اندک (به اندازه یک عدس) استفاده نمایید.

مسواک زدن باید حداقل روزی دو بار (صبح و شب به ویژه قبل از خواب) انجام گیرد، مدت زمان لازم برای هر وعده مسواک زدن بطور متوسط 3 الی 4 دقیقه می باشد.

نوع مسواک پیشنهادی برای هر بیمار بستگی به تشخیص دندانپزشک دارد، بهترین نوع برای کودکان مسواک هایی با دسته ضخیم و سر کوچک و موهای مصنوعی با انتهای گرد از نوع نرم است، روش مناسب مسواک زدن نیز بستگی به نظر دندانپزشک دارد که با توجه به سن و وضعیت دندانی کودک پیشنهاد می گردد.

نخ دندان

سطوح بین دندانی دور از دسترس موهای مسواک هستند. برای تمیز کردن این سطوح باید از نخ دندان، پس از سه سالگی استفاده شود. بهتر است در انتخاب نوع نخ دندان برای سادگی کاربرد از نوع بدون موم فلورایددار یا نخ دندان هلالی برای راحتی کار برای کودکان عزیز استفاده شود.

روش کاربرد صحیح نخ دندان

حدود ۳۵ سانتیمتر نخ دندان را جدا کرده، دو انتهای آن را دور انگشت وسط بپیچید و با انگشت اشاره و شست حدود ۵ سانتیمتر آن را نگهدارید؛ نخ را به آرامی مانند اره کردن چوب، از بین دو دندان عبور دهید و بدون آسیب به بافت آن را تا لبه لثه پایین ببرید. با استفاده از قسمت های تمیز نخ، مراحل بالا را در مورد همه سطوح دندانی و حتی سطح پشتی آخرین دندان تکرار کنید.

رژیم غذایی مناسب برای مراقبت از دندان‌های کودکان

یکی از روش های پیشگیری از پوسیدگی و مراقبت از دندان‌های کودکان، کنترل رژیم غذایی کودک است. بنابراین ضمن رعایت غذای اصلی کودک اگر میان وعده ها و مصرف تنقلات بطور مناسب انتخاب شوند، علاوه بر تغذیه و تامین انرژی موردنیاز کودکان، می توانند در پیشگیری از پوسیدگی نقش مهمی داشته باشند. شکل گیری عادات غذایی سودمند یا زیان بار در کودکان از سوی والدین صورت می گیرد.

طبق توصیخ حوزه دندانپرشکی و دندانپزشکان، بهتر است از خوردن مواد غذایی که حاوی شکر، نشاسته و مقدار زیادی چربی هستند، پرهیز شود، در این صورت علاوه بر سلامت عمومی کودک سلامت دندانی او نیز تضمین خواهد شد.

چاشت نیم روزی سودمند، شیر، نان و پنیر، تخم مرغ پخته، ماست، میوه ها و سبزی های خام مانند هویج، ذرت، آجیل شور در مقابل چاشت نیم روزی پوسیدگی زا مانند آب نبات، کیک. شیرینی، کلوچه، غلات شیرین شده، کشمش، برگه میوه های خشک، شیر عسل، آدامس های شکردار، بیسکوییت شیرین می باشد.