سلامت دهان و دندان در بارداری
سلامت دهان و دندان در بارداری یکی از آن رازهای مهم و کمتر شناخته‌شده‌ای است که میتواند سرنوشت سلامت مادر و نوزاد را رقم بزند. بسیاری از افراد در این دوران تنها به مصرف ویتامین‌ها، انجام سونوگرافی و رعایت رژیم غذایی توجه دارند، اما از تأثیر عمیق وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها غافل می‌مانند.
تحقیقات علمی به‌وضوح نشان می‌دهند که بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان در بارداری میتواند احتمال زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد و حتی عوارض بارداری را افزایش دهد. در این مقاله جامع و دقیق، نه‌تنها به اهمیت این موضوع خواهیم پرداخت، بلکه به شما راهکارهای پیشگیری از پوسیدگی دندان را نیز معرفی خواهیم کرد تا با خیالی آسوده، از بارداری سالم خود لذت ببرید.
تاثیرات بارداری بر سلامت دهان و دندان
بارداری مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی، متابولیکی و رفتاری را به همراه دارد که همگی میتوانند سلامت دهان و دندان در بارداری را تحت‌تأثیر قرار دهند. از جمله این تأثیرات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش حساسیت لثه به پلاک‌های میکروبی (Pregnancy Gingivitis)
- افزایش احتمال پوسیدگی دندان به‌دلیل تغییرات رژیم غذایی
- فرسایش مینای دندان به‌علت تهوع‌های صبحگاهی و رفلاکس معده
- خشکی دهان و کاهش ترشح بزاق
اگر این مسائل بدون توجه رها شوند، سلامت دهان و دندان در بارداری به خطر می‌افتد و زمینه‌ساز مشکلات جدی‌تر خواهد شد.
سلامت دهان و دندان در بارداری
عوارض جدی بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان در بارداری
تحقیقات علمی نشان می‌دهند که بیماری‌های لثه در دوران بارداری با عوارض زیر مرتبط‌اند:
- زایمان زودرس
- تولد نوزاد با وزن کم
- افزایش خطر پری‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
بنابراین، مراقبت از سلامت دهان و دندان در بارداری صرفاً یک توصیه بهداشتی نیست، بلکه ضرورتی علمی و پزشکی است که نباید نادیده گرفته شود.
چگونه سلامت دهان و دندان در بارداری را حفظ کنیم؟
۱. رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان
- مسواک زدن منظم با خمیردندان فلورایددار، حداقل دو بار در روز
- استفاده روزانه از نخ دندان برای جلوگیری از التهاب لثه
- استفاده از دهانشویههای مجاز با تجویز دندانپزشک
۲. اصلاح رژیم غذایی
- مصرف منابع غنی از کلسیم، ویتامین D، و فسفر (مانند لبنیات، سبزیجات برگ سبز، ماهی)
- کاهش مصرف قند و نوشیدنی‌های اسیدی
- نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از خشکی دهان
۳. مراجعه به‌موقع به دندانپزشک
- معاینه اولیه دهان و دندان در سهماهه اول بارداری
- انجام جرم‌گیری و درمانهای ضروری در سهماهه دوم
- هماهنگی بین پزشک زنان و دندانپزشک برای انجام ایمن درمانها
آیا میتوان در دوران بارداری به دندانپزشک مراجعه کرد؟
پاسخ علمی و صادقانه: بله. اکثر درمانهای دندانپزشکی در دوران بارداری، بهویژه در سهماهه دوم، کاملاً ایمن هستند. درمان‌هایی مانند:
- جرم‌گیری
- ترمیم پوسیدگی‌ها
- کشیدن دندان در صورت ضرورت
با رعایت ملاحظات لازم، قابل انجام‌اند. استفاده از بیحسی موضعی، رادیوگرافی با پوشش محافظ، و مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها نیز زیر نظر پزشک مجاز است. سلامت دهان و دندان در بارداری نباید قربانی ترس یا بی‌اطلاعی شود.
نشانه‌هایی که سلامت دهان و دندان در بارداری را تهدید می‌کنند
در صورت بروز علائم زیر، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید:
- خون‌ریزی از لثه‌ها هنگام مسواک یا غذا خوردن
- بوی بد دهان مداوم
- درد دندان یا احساس لق شدن آن
- خشکی دهان یا سوزش غیرطبیعی
این علائم نشان‌دهنده اختلالاتی در سلامت دهان و دندان در بارداری هستند که در صورت بی‌توجهی، میتوانند سلامت مادر و جنین را تهدید کنند.
سلامت دهان و دندان در بارداری و تأثیر آن بر سلامت جنین
بیماری‌های التهابی دهان، بهویژه پریودنتیت (Periodontitis)، میتوانند با تولید مواد التهابی، وارد جریان خون شوند و تأثیر منفی بر عملکرد جفت بگذارند.
این شرایط باعث افزایش احتمال زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی و سایر عوارض نوزادی میشود. از این‌رو، سلامت دهان و دندان در بارداری نه‌تنها یک موضوع بهداشتی بلکه یک عامل مهم در پیشگیری از عوارض جدی نوزادی است.
مراقبت از سلامت دهان و دندان در بارداری
این عقیده که متعاقب هر زایمان یک دندان از دست می رود صحیح نیست؛ اما وجود یک سری عوامل موجب سرعت پیشرفت بیماری یا شروع یک بیماری جدید در دوران بارداری می شود. در این دوران، مشکلات دندانپزشکی خاصی پیش می آید که دلیل آن بیشتر سهل انگاری است.
البته در این دوران به دلیل تغییرات هورمونی، لثه ها مستعد بیماری می باشند، که اگر بهداشت خوب رعایت شود مشکل خاصی ایجاد نخواهد شد.
از آن جا که در دوران بارداری بسیاری از خانم ها به دلیل تهوع، خستگی عمومی و سستی، تمایل چندانی به رعایت بهداشت دهان ندارند، لثه ها به تدریج متورم شده و پوسیدگی های دندانی نیز تشدید می شوند.
سلامت دهان و دندان در بارداری
همچنین تغییر عادات تغذیه ای آن ها و میل به مصرف مواد قندی و پوسیدگی زا از مهم ترین عوامل خراب شدن دندان ها در این دوره است. بنابراین مادران باردار، جهت پیشگیری از مشکلات دندانی در دوران حاملگی، نکات زیر را باید در نظر بگیرند:
1. قبل از تصمیم به باردار شدن، با مراجعه به دندانپزشک از سلامت دندان ها و لثه های خود اطمینان حاصل کرده و در صورت نیاز، سریعا نسبت به درمان آن اقدام کنند.
2. در این دوران مهم ترین اصل در پیشگیری از پوسیدگی و بیماری لثه، که به علت تغییرات هورمونی پاسخ شدیدتری به تحریکات موپعی می دهند، رعایت بهداشت دهان و دندان است.
3. مادران باردار باید جهت معاینه دقیق لثه و دندان ها و نیز آموزش دستورات بهداشتی، در ماه های سه، پنج و هفت به دندانپزشک مراجعه کنند.
سلامت دهان و دندان در بارداری
4. در دوران بارداری، انجام همه درمان های دندانپزشکی مجاز نیست. در 3 ماهه اول و سوم بارداری ،فقط درمان های اورژانس دندانپزشکی مجاز است و در سه ماهه دوم، تنها با مشورت متخصص زنان و زایمان، انجام درمان های روتین و انتخابی بلامانع خواهد بود.
5. مادران باردار حداقل در سه ماهه اول بعد از زایمان، یک بار و بعد از آن نیز هر 6 ماه باید جهت معاینات به دندانپزشک مراجعه کنند.
6. در دوران بارداری باید حتی المقدور از انجام رادیوگرافی های غیر ضروری خودداری کرد. البته در موارد اورژانس و با رعایت همه اصول حفاظتی، می توان اقدام به گرفتن رادیولوژی نمود.
7. از تجویز بسیاری از داروهای دندانپزشکی در بیماران حامله باید اجتناب کرد. برای نمونه آسپیرین، تتراسایکلین (علت تغییر رنگ در دندان های کودک)، دیازپام (والیوم) و سایر داروهای آروم بخش قابل ذکر هستند.
سلامت دهان و دندان در بارداری
8. اگر چه در مورد مزایای تجویز فلوراید قبل از تولد هنوز بحث زیادی وجود دارد، ولی بررسی های متعدد نشان داده اند که مصرف روزانه 2.2 میلی گرم فلوراید همراه با آب فلورایده در سه ماهه دوم و سوم، باعث کنترل پوسیدگی تا سن 10 سالگی می شود و از طرفی درصد نارس بودن نوزاد کاهش می یابد.
9. شایان ذکر است لقی دندان ها، بو و طعم دهان در دوران بارداری، نشانگر التهاب لثه در این دوران است که طبیعی بوده و بعد از زایمان، به خودی خود، برطرف می شود.
نتیجه‌گیری علمی و کاربردی
سلامت دهان و دندان در بارداری، نقشی کلیدی در حفظ سلامت کلی مادر و جنین ایفا میکند. مراقبت مناسب، معاینه منظم و آگاهی علمی از اهمیت این موضوع، میتواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند.
اگر در حال برنامه‌ریزی برای بارداری هستید یا هم‌اکنون باردارید، حفظ سلامت دهان و دندان در بارداری را در اولویت قرار دهید. این تصمیم ساده، میتواند سلامت آینده کودک شما را تضمین کند.
فراموش نکنید: بارداری دوران حساس اما قابل مدیریت است. با دانش صحیح، همراهی تیم درمانی متخصص و توجه به سلامت دهان و دندان در بارداری، می‌توانید تجربه‌ای سالم، ایمن و شیرین از این دوران مهم داشته باشید.
