وسایل بهداشت دهان و دندان
وسایل بهداشت دهان و دندان، مجموعه‌ای از ابزارهای تخصصی و مکمل هستند که نقش اساسی در پیشگیری از بیماری‌های دهان، دندان و حتی بیماری‌های سیستمیک مانند مشکلات قلبی و دیابت ایفا می‌کنند. برخلاف تصور عمومی، مراقبت مؤثر از دهان صرفاً به مسواک زدن محدود نمی‌شود.
در واقع، استفاده صحیح و منظم از ابزارهایی همچون مسواک، نخ دندان، واتر جت، سوپرفلاس، دهانشویه، زبانپاککن و مسواک بیندندانی، پایه‌گذار یک روتین بهداشتی کامل است که هم برای بزرگسالان و هم در زمینه بهداشت دهان و دندان در کودکان اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
در این راهنما، به‌صورت علمی، دقیق و کاربردی، با تمام این وسایل آشنا می‌شوید و می‌آموزید چگونه از آنها برای حفظ سلامت دهان، پیشگیری از پوسیدگی، کنترل بوی بد و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های عمومی استفاده کنید.
وسایل بهداشت دهان و دندان: فهرست کامل ابزارهای حرفه‌ای برای مراقبت دهانی
مسواک
انواع مسواک
- مسواک دستی: مناسب برای استفاده روزانه در صورتی‌که تکنیک صحیح رعایت شود.
- مسواک برقی: مؤثرتر در حذف پلاک‌های میکروبی، مخصوصاً برای افراد مسن یا با محدودیت حرکتی.
نکات علمی:
- برس نرم برای لثه‌های حساس توصیه میشود.
- تعویض مسواک هر ۲ تا ۳ ماه ضروری است.
- استفاده از مسواک مناسب، نقش محوری در سلامت لثه و دندان دارد.
نخ دندان
انواع نخ دندان
- نخ دندان موم‌دار و بدون موم: برای تمیز کردن فضاهای باریک بین دندانها
- سوپرفلاس (Superfloss): طراحی‌شده برای افراد با بریس، پل یا فاصله زیاد بین دندانها
نکات کاربردی:
- حداقل یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید.
- نخ دندان را جایگزین واتر جت ندانید؛ هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.
وسایل بهداشت دهان و دندان
واتر جت (Water Flosser)
دستگاهی مدرن از وسایل بهداشت دهان و دندان که با پاشش ملایم اما مؤثر آب، ذرات غذایی و پلاک‌های میکروبی را از فضاهای بیندندانی و زیر خط لثه خارج می‌کند.
مزایا:
- ایده‌آل برای ارتودنسی، ایمپلنت یا حساسیت لثه
- کاهش التهاب لثه و بوی بد دهان
نکته:
- بهتر است پس از مسواک و قبل از خواب استفاده شود.
مسواک بیندندانی
مسواک‌هایی کوچک با طراحی خاص برای تمیز کردن فواصل بزرگ‌تر بین دندانها. این ابزار در بهداشت دندان‌های ارتودنسی‌شده و ایمپلنت‌ها بسیار مؤثر است.
کاربردها:
- حذف جرم و پلاک از فضاهای باز
- مکملی عالی برای نخ دندان
زبانپاککن
باکتری‌ها فقط روی دندان و لثه زندگی نمی‌کنند. سطح زبان محل تجمع بسیاری از آن‌هاست. استفاده از زبانپاککن بخشی مهم از روتین بهداشت دهان محسوب میشود.
فواید:
- کاهش بوی بد دهان
- بهبود حس چشایی
دهانشویه
دهان‌شویه‌ها از دیگر وسایل بهداشت دهان و دندان هستند که عملکردهای مختلفی دارند:
- دهانشویه آنتی‌باکتریال: کاهش میکروب‌های دهانی
- دهانشویه حاوی فلوراید: تقویت مینای دندان
- دهانشویه خوش‌بوکننده: مقابله موقت با بوی بد دهان
نکته مهم:
استفاده از دهانشویه نباید جایگزین مسواک و نخ دندان شود.
آینه و ابزار کمکی دندانپزشکی خانگی
برای افراد دقیق و علاقه‌مند به خودمراقبتی، وجود آینه دهانی و ابزارهایی مانند Dental Pick می‌تواند در تشخیص زودهنگام جرم و مشکلات لثه مفید باشد.
چگونه بهترین وسایل بهداشت دهان و دندان را انتخاب کنیم؟
عوامل تأثیرگذار بر انتخاب ابزار مناسب:
- نوع دندان و وضعیت لثه (حساسیت، بیماری‌های لثه، فاصله دندانی)
- سن و توانایی فیزیکی (برای کودکان، سالمندان یا افراد ناتوان)
- شرایط خاص دهان (بریس، ایمپلنت، دندان عقل نهفته)
مشاوره تخصصی:
هیچ‌چیز جای مشاوره با دندان‌پزشک را نمی‌گیرد. انتخاب وسایل بهداشت دهان و دندان باید براساس نیاز واقعی شما باشد، نه صرفاً تبلیغات.
وسایل بهداشت دهان و دندان برای مراقبت کامل از دندان های شما
خمیر دندان
عمل اصلی خمیردندان تمیز کردن سطوح دندانی با مسواک هستند و مسواک زدن با خمیر دندان باعث کاهش وقوع پوسیدگی شده و به سلامت لثه کمک می کند.
همچنین از بوی بد دهان می کاهد. خمیر دندان حاوی مواد ساینده، روغن های خوش بو کننده، عوامل شیرین کننده آب و مواد نگهدارنده می باشد. همچنین بیشتر خمیر دندان ها حاوی است فلوراید و سدیم فلوراید و … برای جلوگیری از پوسیدگی دندان هستند.
وسایل بهداشت دهان و دندان
انواع روش های مسواک زدن
1- روش Bass: موهای مسواک به سمت لثه و با زاویه 45 درجه نسبت به محور طولی دندان به داخل شیار لثه ای هدایت می شود. موهای مسواک داخل شیار قرار می گیرد و مسواک با فشار کم و حرکات لرزشی کوتاه عمل می کند. بعد از انجام حرکات لرزشی الیاف مسواک به طرف سطح اکلوزال حرکت داده می شود، تا سطح لبیال و لینگوال تمیز گردد.
در سمت لینگوال دندان های قدامی مسواک به طور عمودی قرار می گیرد (به دلیل باریک بودن قوس فکی). تکنیک مسواک زدن به این روش مناسب ترین روش در کنترل بیماری های لثه است و مسواک نرم برای این روش مناسب است.
بعد از مسواک زدن هر منطقه (در هر منطقه بیش از بار) سطح جونده دندان ها تمیز می شود.
2- روش رولینگ: این روش برای لثه های نرمال به کار می رود. اغلب مسواک ها برای این روش مناسب می باشند. هرچند که یک مسواک نرم نایلونی – پرمو ممکن است مؤثر باشد. در این روش کنار الیاف مسواک بر روی لثه چسبنده قرار داده می شود.
الیاف بر روی لثه چسبنده طوری حرکت می کند که با فشار الیاف حالت رنگ پریدگی در لثه دیده شود. با چرخش مچ و ادامه حرکت الیاف مسواک از روی لثه برروی سطح دندان حرکت می کنند؛ این عمل حداقل 5 بار در هر ناحیه تکرار می شود.
3- متد استیلن: در این تکنیک مسواک تحت زاویه 45 درجه برروی لثه و ناحیه طوق دندان قرار داده می شود (موهای مسواک به سمت لثه باشد). فشار مناسبی به مسواک داده می شود؛ به طوریکه لثه را سفید می کند و با یک حرکت آرام ولی محکم با حرکت لرزشی به سطح سمت اکلوزال دندان حرکت می کند. به کارگیری این روش سبب تحریک و ماساژ لثه می شود و مواد تجمع یافته بر روی ناحیه طوق دندان ها را بر می دارد.
4- متد چارتر: برای فضای بین دندانی باز هنگامی که لثه بین دندانی ناحیه بین دندانی را نمی پوشاند به کار می رود. در این روش موهای مسواک به سمط سطح اکوزال قرار می گیرد و موهای مسواک به داخل فضای بین دندانی هدایت می شود.
در حالتی که موهای مسواک در این وضعیت قرار گرفته یک حرکت چرخشی لرزشی محکم اعمال می شود. یادگیری این روش مشکل است و زیاد کاربرد ندارد و با مسواک بین دندانی می توان فضای بین دندانی که لثه آن تحلیل رفته را تمیز نمود.
در همه روش های ذکر شده برای مسواک کردن سطح جونده موهای مسواک در تماس با سطح جونده قرار می گیرد و با کمی فشار به داخل شیارهای سطح جونده وارد می شود. سپس با جلو و عقب بردن مسواک سطح جونده تمیز می شود.
وسایل بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن زبان
مواد غذایی نرم، میکرو ارگانیسم ها وسلول های اپتلیایی کنده شده را باید از سطح زبان پاک نمود. موهای مسواک در یک حالت مستقیم به طوری که به طرف حلق قرار گرفته حرکت داده می شود. همین که موهای مسواک به طرف زبان حرکت نمود، فشار مناسبی اعمال می شود. تمیز کردن زبان نقش مهمی در از بین بردن بوی دهان دارد.
پس از مسواک زدن مسواک باید خوب شسته شود و در جایی دور از آلودگی نگهداری شود. همچنین قرار دادن مسواک خیس در جعبه سربسته؛ باعث زیاد شدن رطوبت هوای داخل جعبه شده و رشد میکروب ها را تسریع می بخشد.
نوبت های مسواک زدن
بهتر است بعد از هربار مصرف مواد غذایی دندان ها را مسواک بزنیم. ولی در دو زمان مسواک زدن ضروری است: شب قبل از خواب؛ به دلیل اینکه در زمان خواب جریان بزاق و حرکات زبان و گونه جهت تمیز کردن محیط دهان کاهش می یابد و دندان ها مستعد پوسیدگی می شوند و صبح بعد از صبحانه. مسواک زدن به تنهایی نمی تواند تمام سطوح دندان را تمیز کند، بنابراین استفاده از وسایل دیگر جهت کنترل پلاک الزامی است.
وسایل بهداشت دهان و دندان
وسایل کمکی برای تمیز نمودن
نخ دندان پزشکی برای بیمارانی که نسوج پریودنتال سالم دارند و هیچ گونه تحلیل در ناحیه بین دندانی در نسوج پریودنتال آنها مشاهده نمی شود.
دنتال فلاس (نخ دندان) وسیله مؤثری است و برای بیمارانی که نسوج پریودنتال بین دندانی شان تحلیل رفته نیز به کار می رود. ولی کافی نیست.
چندین نوع فلاس در دسترس است:
• دنتال فلاس بدون موم
• دنتال فلاس آغشته به موم
دنتال فلاس بدون موم بر دنتال فلاس آغشته به موم ترجیح داده می شود.
در دندانپزشکی، در بیمارانی که سطوح ترمیم آنها خشن است و یا نقطه تماس دو دندان خیلی محکم به هم چسبیده اند، استفاده از دنتال فلاس آغشته به موم آسانتر است. زیرا که به سادگی پاره نمی شوند.
❓ سؤالات متداول درباره وسایل بهداشت دهان و دندان
۱. کدام وسیله برای تمیز کردن بین دندانها بهتر است؟ نخ دندان، واتر جت یا مسواک بیندندانی؟
هر کدام مزایای خاص خود را دارند و انتخاب بستگی به وضعیت دهان و دندان شما دارد:
-
نخ دندان بهترین انتخاب برای فاصله‌های معمولی بین دندان‌هاست.
-
واتر جت برای افراد دارای ارتودنسی، ایمپلنت یا بیماری‌های لثه بسیار مؤثر است.
-
مسواک بیندندانی برای فاصله‌های بزرگ‌تر یا لثه‌های تحلیل‌رفته مناسبتر است.
ترکیب این ابزارها معمولاً نتایج بهتری به همراه دارد.
۲. آیا واتر جت می‌تواند جای نخ دندان را بگیرد؟
خیر، واتر جت مکمل نخ دندان است، نه جایگزین آن. واتر جت پلاک‌ها و ذرات غذایی را با فشار آب بیرون می‌کشد، اما نمی‌تواند همانند نخ دندان در تماس مکانیکی مستقیم با سطوح بیندندانی باشد. بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که از هر دو ابزار به‌طور منظم استفاده شود.
۳. چند بار در روز باید از وسایل بهداشت دهان و دندان استفاده کنیم؟
یک روتین بهینه شامل موارد زیر است:
-
مسواک: ۲ بار در روز (صبح و شب)
-
نخ دندان یا واتر جت: ۱ بار در روز (ترجیحاً شب‌ها)
-
زبانپاککن: ۱ بار در روز
-
دهانشویه: بسته به نوع، ۱ یا ۲ بار در روز
ثبات در انجام این روتین مهم‌تر از تعداد دفعات است.
۴. آیا دهانشویه واقعاً ضروری است؟
دهانشویه یک ابزار کمکی است و جایگزین مسواک و نخ دندان نمی‌شود. اما در کاهش باکتری‌ها، کنترل بوی بد دهان و تقویت مینای دندان (در انواع فلورایددار) نقش مؤثری دارد. بهتر است دهان‌شویه‌ای را انتخاب کنید که متناسب با نیاز شما و بدون الکل باشد.
۵. سوپرفلاس چیست و چه کسانی باید از آن استفاده کنند؟
سوپرفلاس نوعی نخ دندان تخصصی است که قسمت‌هایی از آن ضخیم‌تر و اسفنجی‌تر است. این ابزار برای کسانی که بریس، بریج، ایمپلنت یا فاصله زیاد بین دندانها دارند، طراحی شده و پاک‌سازی عمیق‌تری نسبت به نخ معمولی فراهم می‌کند.
۶. آیا استفاده زیاد از دهانشویه مضر است؟
بله، استفاده بیش‌ازحد، مخصوصاً از دهان‌شویه‌های الکلی، می‌تواند باعث خشکی دهان، تحریک لثه و تغییر تعادل فلور طبیعی دهان شود. توصیه میشود از دهان‌شویه‌های ملایم، حاوی فلوراید و بدون الکل استفاده کرده و با دندان‌پزشک مشورت کنید.
۷. بهترین وسایل بهداشت دهان و دندان برای ارتودنسی چیست؟
برای افراد دارای بریس، وسایل زیر پیشنهاد میشود:
-
سوپرفلاس یا نخ‌دندان ارتودنسی
-
واتر جت
-
مسواک بیندندانی کوچک
-
مسواک مخصوص ارتودنسی با طراحی V شکل
این ابزارها به پاک‌سازی دقیق‌تر اطراف براکت‌ها کمک می‌کنند.
جمع‌بندی: لبخند سالم با انتخاب درست وسایل بهداشت دهان و دندان
استفاده مؤثر از وسایل بهداشت دهان و دندان نه‌تنها کیفیت زندگی شما را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز بیماری‌های جدی در آینده جلوگیری می‌کند. اگر تاکنون تنها به مسواک زدن اکتفا می‌کردید، اکنون وقت آن است که دیدگاه خود را تغییر دهید و به مجموعه‌ای جامع از ابزارهای علمی و مؤثر روی بیاورید.
پس از امروز، روتین بهداشت دهان خود را بازبینی کنید: مسواک، نخ دندان، سوپرفلاس، واتر جت، مسواک بیندندانی، زبانپاککن و دهانشویه را وارد برنامه روزانه‌تان کنید. سلامت دهان، پایه‌ای محکم برای سلامت بدن است؛ با دانش، دقت و ابزار مناسب، لبخندتان را برای سال‌ها بیمه کنید.
